AGF.nl: "Nederland kan Japanse tuinbouw vooruit helpen"

Toyota, Mazda, Mitsubishi, Sony. In onze huishoudens zijn overal Japanse merken aanwezig, maar de Japanse land- en tuinbouw is minder concurrerend en dat is waar Nederland kan helpen.

Minister Kamp opent symposium
Dat was samengevat de opening van Minister van Economische Zaken Henk Kamp van een bomvol tuinbouwseminar in Tokio op woensdag 11 november. Het seminar was een van de hoogtepunten in het bezoek van premier Rutte en minister Kamp aan Japan begin november met een parallelle handelsmissie in het kielzog. De tuinbouwdelegatie die meereisde, bestond uit dertig bedrijven en was de grootste die het land van de rijzende zon ooit bezocht.

Kassencomplexen
Hoe de Japanse landbouw er in de nabijheid van Tokio uitziet, kon de minister op de openingsdag van zijn bezoek met eigen ogen vanuit een trein waarnemen. Eerst ging de reis bijna een uur door de urbane kluit die Tokio is, daarna een half uur door tunnels in een bergachtige omgeving en daarna nog enige tijd in een volgebouwde vallei waarin landbouwactiviteiten schaars waren en in alle gevallen kleinschalig. Doel van de reis: Hokuto City waar in de buurt de kas is gevestigd van Koppert Cress en zijn Japanse partner Murakami Farm. Daar worden de microgroenten gekweekt die Koppert Cress eigenaar Rob Baan in eigen land tot een vriend van chef-koks heeft gemaakt.

Handelsmissie Japan
De Japanse markt is een aantrekkelijke: de micro-groenten passen enorm goed in de lokale keuken. Belangrijker wellicht is de aandacht die de Japanse consument geeft aan de relatie tussen voeding en gezondheid en de ontvankelijke houding van de overheid om gezondheidsclaims toe te staan. Al decennialang is de vergrijzing een aandachtspunt van de overheid: dat mensen oud worden is een gegeven – en nergens ter wereld worden ze zo oud als in Japan – maar dat mensen ook gezond oud worden, is iets wat moet worden gestimuleerd en dat gebeurt door de aandacht voor voeding. De micro-groenten van Koppert Cress passen daarbij.

Werken met contracttelers
Op de openingsdag bezochten minister Kamp en de bedrijvendelegatie ook een kas die tomaten levert aan de tomatenverwerker Kagome. Het bedrijf, opgericht in 1899, werkt met dertig contracttelers in heel Japan en heeft tien moderne kassen in eigen beheer, samen 50 hectare groot. De verse tomatenmarkt heeft een omvang van 625.000 ton, hetgeen neerkomt op een per capita consumptie van minder dan 5 kilo. Dat is laag in verhouding tot landen in de regio.

Kagome: verse merktomaat, ketchup en sappen
Kagome brengt tomaten onder eigen merk op de markt en positioneert ze als zeer geschikt om mee te koken, als hoog in glutamaat (ofwel 'umami', de vijfde smaak) en met een hoog lycopeen-gehalte. Kagome hoeft daar geen gezondheidsclaim aan te koppelen omdat de consument door televisieprogramma's of weekbladen zelf al de koppeling maakt dat lycopeen gezond is. Kagome doet voor de uitbouw van zijn productie al veel zaken met Nederlandse bedrijven. Met een gemiddelde prijs van €2,50 per kilo is er nog genoeg ruimte voor groei.

De bedrijvendelegatie bezocht aan het eind van het programma nog een andere tomatenkas in de Tochigi prefectuur ten noorden van Tokio. Daar werden de wat meer roze tomaten geteeld die de bulk van de markt vormen. Van sortering werd daar nog niet veel werk gemaakt en het toonde de efficiencyslag die nog gemaakt kan worden. Minister Kamp zei het op het eerder genoemde seminar en bracht het samen met premier Rutte op in een onderhoud met de Japanse premier Abe: de Japanse landbouw heeft de impuls van moderne tuinbouw nodig.

Politiek
Elke vorm van handelsliberalisatie wordt al sinds de Uruguay-ronde door de doorgaans conservatieve Japanse politici ervaren als een bedreiging voor de boeren en de levensvatbaarheid van het platteland. Het akkoord van begin oktober dit jaar over het Trans-Pacific Partnership is hierin een volgend hoofdstuk dat waarschijnlijk een vervolg krijgt via een Vrijhandelsverdrag tussen Japan en de EU.

Een meer serieuze bedreiging van de rurale gebieden echter is de vergrijzing. De gemiddelde leeftijd van de Japanse boer gaat richting de 70 jaar en z'n akkers zijn doorgaans 1,5 hectare groot. Het aantal boeren dat voor het primaire inkomen afhankelijk is van de landbouw is de laatste decennia teruggelopen naar 200.000, nog geen 10% van het totaal aantal boeren – of wat daar als beheerder van een lapje familiegrond voor door gaat.

Knevelen van de sector
Wetgeving die bedoeld is om de Japanse boeren te beschermen en te vertroetelen, leidt in realiteit tot het knevelen van de sector. Kavels kunnen moeilijk samengevoegd worden, bedrijven is niet toegestaan grond in eigendom te hebben, of er mogen geen gebouwen – en dat zijn kassen – worden neergezet op voormalige rijstakkers. Een schier bodemloze subsidiepot houdt marktwerking weg. De sociaal-culturele en historische gehechtheid aan het familiale grondbezit helpt landbouwhervormingen evenmin.

Het is duidelijk dat de ontwikkeling van een moderne tuinbouwsector voor grote delen van het Japanse platteland de sleutel kan zijn naar revitalisatie, naar nieuwe dynamiek. Japanse consumenten prefereren groenten van eigen bodem die ze als veiliger en smaakvoller beschouwen dan importen uit China of Korea. Japan is al grootste importeur van landbouwproducten ter wereld. Moderne tuinbouw zou ondernemerschap kunnen brengen in rurale streken waar subsidieafhankelijkheid groot is, zou jonge mensen kunnen stimuleren kansen te grijpen in de voedselproductie voor een koopkrachtige urbane bevolking.

Ontbreken van 'enabling environment'
Al decennialang komen Japanse delegaties kijken naar het Nederlandse agro-wonder, dat kleine landje dat er in slaagt de tweede exporteur ter wereld te zijn van kwaliteitsproducten. Er zijn verschillende Nederlandse tuinbouwprojecten gerealiseerd in Japan, en er zitten er een paar in de pijplijn. Wat ontbreekt echter is de 'enabling environment' om de modernisering van de tuinbouw te helpen. Regelgeving staat in de weg dat grootschalige tuinbouw wordt omarmd om te moderniseren op het platteland, om de zelfvoorziening te vergroten en het inkomen van boeren te laten stijgen.

Doorbraak aanstaande?
Misschien is de doorbraak nu toch aanstaande en daarom kwam het bezoek van deze handelsmissie op een bijzonder goed moment. Premier Abe bezocht het Westland na de Nuclear Safety Summit in Den Haag in 2014, en begin oktober was de Vaste Kamercommissie Landbouw van het Japanse parlement bij de toenmalige staatssecretaris Dijksma op bezoek. Die doorbraak zou vorm moeten krijgen in het gezamenlijk van de grond tillen van een grootschalige tuinbouwsector, op z'n best het werkelijk stimuleren van grootschalige tuinbouw.

Echte samenwerking zou van de Japanse agrosector weer een groeisector kunnen maken, met kansen voor jongeren. "We want to learn from you", dat was jarenlang het motto van bezoekende tuinbouwdelegaties, "we want to share experience". Als de delegaties weer thuis waren, werd er goed gekeken en lang gestudeerd en gebeurde er weinig tot niets. "Om tuinbouwcomplexen op te zetten, hoeft Japan het wiel echter niet uit te vinden – wij rollen het er zo heen", zei minister Kamp. "Samenwerking draagt bij aan verdere ontwikkeling van het agrofoodcomplex, in Japan én Nederland. Steeds meer Japanse bedrijven weten hun Nederlandse partners te vinden. Vanuit de overheid en kennisinstellingen reiken wij ook nadrukkelijk de hand en zoeken we partners. De innovatie in onze tuinbouw is tenslotte zeer gebaat met Japanse know-how op het gebied van robotologie, sensors en verpakkingen."

Bron: Freek Vossenaa, Agro Berichten Buitenland
Publicatiedatum: 23-11-2015