Planthunters, Sinds jaar en dag
Mensen verzamelen al sinds jaar en dag planten; als voeding, om te verhandelen en als medicijn. In dit verhaal nemen we je mee door de geschiedenis van de plantenjagers, oftewel: planthunters.
Koppert Cress: de moderne VOC, Maar zonder de scheurbuik
Rob Baan had stiekem in de gouden eeuw, de tijd van de VOC, willen wonen en werken. Hij weet dat het niet de meest comfortabele tijd was in de geschiedenis van de mens, maar wat hem aantrekt is de grote focus op het ontdekken van geweldige smaken in verre landen.
Rob: “Je begrijpt, elke regio in deze wereld heeft zijn eigen scala aan eetbare planten. Mensen kunnen niet overleven zonder planten, dus moet er altijd een harmonie zijn geweest tussen mens en plant. We waren jagers en verzamelaars en we gingen alleen naar de plekken waar planten en misschien wat wilde dieren waren. Toen hadden we weinig materialen om te jagen, dus bestond ons dieet vooral uit planten.”
Planten opkweken is pas ontstaan toen mensen steden gingen bouwen. Reizigers namen groentenzaden mee naar Nederland die rondom steden werden opgekweekt om de inwoners te voeden.
“Er waren veel soorten groenten die we nu allang niet meer kennen. Misschien heb je wel eens van vergeten groenten gehoord. Deze groenten zijn vaak vergeten met een reden, want ze waren óf niet lekker óf moeilijk te telen, maar stiekem is deze verzameling wel onze national erfgoed “national heritage”. Duizenden jaren lang hedden reizigers en tuinders dit bij elkaar gekregen. Veel van deze groenten uitwisseling ging vaak van oost naar west en andersom, per paard. Maar bijna nooit van noord naar zuid, want, als je van Europa met je paard naar Zuid-Afrika wilde reizen, kwam je eerst een woestijn tegen waar je niet doorheen kon.”
Medicinale kool, En andere exotische planten
De oplossing voor dit probleem? Zeevaart. Er ontstonden pleisterplaatsen van de VOC langs de route in Afrika, India, Taiwan, Indonesië en zelfs China en Japan. Op die pleisterplaatsen werd witte kool verbouwd. Een ras uit Enkhuizen genaamd “Glorie van Enkhuizen” ook wel bekend als Gloria. Dit is een heel oud type kool, rijk aan vitamine C, waar zuurkool van gemaakt werd om scheurbuik tegen te gaan aan boord tijdens lange reizen.
“Een van de meest bekende botanische tuinen in Frankrijk is Jardin du Roi wat oorspronkelijk een medicinale tuin was. Omdat Frankrijk zijn overzeese kolonies uitbreidde, werd deze tuin gebruikt als apotheek voor de schepen die lange reizen voor de boeg hadden. In 1636 hadden ze ongeveer 1800 soorten planten en dat was zelfs tot 4000 gestegen in 1665. Iets dichter bij huis stond het 'Hof thoe Hontslaersdyck' in het hedendaagse Honselersdijk, wat de eerste proeftuin van het Westland was. Hier teelden 'warmoezenieren' (tuinders) eind 1600 namelijk al exotische planten uit onder andere Nederlands-Indië."
Wardian Cases, De allereerste kassen
Door de toenemende scheepvaart konden planten over de wereld verspreiden en konden Europeanen kruiden en specerijen zoals pepers, nootmuskaten, gembers en andere gedroogde producten naar Europa brengen. Het meenemen van planten op lange bootreizen zorgde natuurlijk voor problemen. Het in leven houden van de planten werd belemmerd door de verschillen in temperatuur, het zoute zeewater, te weinig licht of het tekort aan zoet water. In 1829 bedacht Nathaniel Bagshaw Ward dat planten een grotere overlevingskans hadden als ze in een afgesloten glazen behuizing werden gehouden met genoeg water en grond. Dit noemden ze Wardian cases en zijn praktisch gezien een van de eerste soort kassen. Onze kassen in het Westland staan misschien niet op een boot, maar wat ze wel gemeen hebben is de mogelijkheid om een juist klimaat te creëren voor exotische planten. Rob: “We kunnen tegenwoordig al best goed met planten praten. Misschien praten we niet altijd de juiste taal, maar we zijn wel op het punt dat we aardig kunnen inschatten wat een plant nodig heeft om optimaal te kunnen groeien.”
Jagen op... planten?, Verborgen spanning en sensatie
Onderzoekers denken dat we nog maar één derde van de plantensoorten op onze planeet in kaart hebben gebracht, dus ook nu nog is planthunting actueel. Daarbij komt dat we tegenwoordig ons veel bewuster zijn van de impact die het plukken en verschepen van plantensoorten met zich meebrengt. Door de vernietiging van onze leefomgeving en de klimaatverandering wordt ongeveer de helft van onze biodiversiteit bedreigd. Als we ons hier niet hard voor maken, kunnen we plantensoorten verliezen die nuttig zijn voor toekomstige generaties zonder überhaupt te weten dat ze bestonden.
Daarom blijft planthunting van belang. Bijna jaarlijks worden er zo’n 2000 nieuwe plantensoorten ontdekt zoals een nieuwe soort palm in een “verloren wereld” in Nieuw-Guinea, 50 nieuwe soorten planten en schimmels in Cameroon of een enorme bloeiende palm in Madagaskar. Dat biedt kansen, voor de gastronomie om haar gasten te verrassen en ook voor de gezondheidszorg. Rob: “We kennen nog lang niet alle soorten planten, maar ook van de inhoud van planten weten we erg weinig. Wat er in een plant zit dat ons zo gezond maakt? Dat weten we echt niet. We kunnen dus mensen naar de maan sturen, maar we kunnen niet opnoemen wat er in een bloemkool zit."
Dat is precies waarom planten zo spannend zijn en dat biedt enorme kansen voor de plantenkwekers in Nederland.
Wil je graag zelf ervaren hoe het is om een planthunter te zijn? Ontdek het in onze jungletuin tijdens een cressperience.
