Meten is weten

“Als je topkwaliteit producten wilt telen is goede data onmisbaar,” zegt Bart van Meurs, innovatieman bij Division Q. En dat is niet gek. Met zo'n 60 verschillende ingewikkelde planten in het assortiment is het moeilijk te automatiseren. "Tomatenkwekers zijn hier al veel verder in, wat ook te maken heeft met het feit dat zij vaak focussen op een monocultuur. Aan de andere kant komt het telen van cressen met een groot voordeel: ze groeien een stuk sneller dan tomaten. Sommige soorten zijn al verkoop klaar na vijf dagen.” 

Warner Venstra, oprichter van Quantified, een startup die sensortechnologie ontwikkelt, legt uit waarom dit van belang is: "Ik ben eigenlijk voortdurend bezig om te bedenken hoe zaken die ik om mij heen zie gebeuren anders of efficienter kunnen. Met een technisch-wetenschappelijke achtergrond probeer je dan die processen te modelleren. Het modelleren en voorspellen van gewasgroei is ingewikkeld, doordat groei wordt bepaald door veel parameters, die ook nog eens aan elkaar zijn gekoppeld; als je aan één knop gaat draaien, dan bewegen er allerlei andere knoppen mee. Om het gedrag van zo'n systeem te kunnen voorspellen is veel data nodig. Deze data kan je, in ons geval, verzamelen door bijvoorbeeld uiterlijke kenmerken van een gewas te registreren tijdens het 'tunen' van de parameters: Hoe verandert de groei, het uiterlijk of de smaak van een gewas als ik de golflengte van het licht varieer, of de dag-nacht cyclus met twee uur verkort? Voor de meeste gewassen zijn dit soort experimenten erg tijdrovend: bij een tomatenplant zit er zomaar een half jaar tijd tussen zaaien en oogsten. Voor een cress duurt deze cyclus rond de tien dagen en dat komt zowel de kwaliteit als de kwantiteit van de experimenten ten goede. In combinatie met het hoge productievolume ontstaat zo bij Koppert Cress een ongekend potentieel voor het verzamelen van data voor modelvorming en onderzoek naar de optimalisatie van de groei."

Frans, teelspecialist bij Koppert Cress, vertelt hoe er nu gemeten wordt. “Ik krijg veel informatie binnen via meetboxen die zijn gekoppeld aan onze klimaatcomputer. De klimaatcomputer geeft mij de informatie die ik nodig heb om keuzes te maken. Is het te warm? Te vochtig? Te veel zon? Op basis hiervan kan ik besluiten om bijvoorbeeld te gaan koelen of de schermdoeken te sluiten.” Je zou in eerste instantie zeggen dat deze boxen alle informatie geven die nodig is om het juiste klimaat voor de planten in de kas te creëren, maar dat is lang niet altijd het geval. “Er hangt vaak maar één box in een afdeling dus heb ik geen inzicht in de temperatuurverschillen op verschillende plekken in de kas. Daarnaast hangen ze vaak boven het gewas, dus meten ze niet precies op hetzelfde niveau als de plant. En ze meten vaak maar een paar parameters. Je hebt dus meerdere losse sensoren nodig om aan al je data te komen.”  

Frans: “Soms hoor ik mensen zeggen ‘ik heb het telen in mijn vingers, ik doe dit al jaren zo', maar dat is bullshit. Ik teel al meer dan 20 jaar en heb nog geen jaar hetzelfde meegemaakt. Je gaat je standaard riedeltje af en dan lukt het redelijk, maar als je er meer uit wilt halen dan komt dat niet uit je vingers. Om het randje op te zoeken heb je data nodig. Als specialist zie ik iets in de plant en reageer ik daarop, maar in zo'n geval is het moeilijk uit te leggen aan collega's waarom ik precies doe wat ik doe. Data maakt dingen inzichtelijk en geeft tastbaar bewijs, wat ook goed van pas komt in de samenwerking met collega's.” 

"Op deze manier kun je een hele teelt volgen en dan komt er een eindproduct van een bepaalde kwaliteit uit. Maar wat is kwaliteit? De een zegt ‘hij mag niet te groot zijn', de ander zegt ‘hij moet er mooi uitzien’ weer een ander zegt ‘het moet een lekkere bite hebben’ en ook ‘hij moet lang in de koelcel kunnen staan'. Als je kwaliteit definieert, het liefste met meetgegevens, kun je dat koppelen aan teeltcondities. Als de plant net door een hittegolf is gegaan, dan wordt deze slap. Dat heeft een slechte invloed op vorm en smaak. Als je deze registratie koppelt aan teeltgegevens dan kun je een bepaalde norm zetten en je productieklimaat aanpassen om de negatieve effecten af te zwakken. Het resultaat is dat we een hogere kwaliteit productie draaien, efficiënter telen én het gebruik van grondstoffen verminderen. Dit bespaart ons geld en is bovenal duurzamer. Een absolute win-win-win.” 

Gabriël Secreve en Gerben van den Berg studeerden elektrotechniek in respectievelijk Rotterdam en Den Haag. Gabriël werd binnengehaald toen het team iemand nodig had ‘die iets met radio doet'. Het bleek dat Gabriël als radiopiraat graag zendertjes bouwde en zich verdiepte in hoogfrequente techniek. De meetapparaten van Quantified praten draadloos met het sensorplatform dat de data ontvangt. Ze wilden de afstand tussen deze apparaten vergroten en tegelijkertijd zo weinig mogelijk energie gebruiken. Ze vertellen: “Het probleem is dat de planten in een kas bestaan uit water. Dat geeft problemen, want de radiosignalen worden daardoor geblokkeerd. Aan de andere kant zitten hier ook weer kansen in, want door die blokkades te meten kunnen we waterinhoud meten in bijvoorbeeld bodems, substraten, matten en ga zo maar door.”  

Om hun eigen nieuwsgierigheid te bevredigen heeft het team de ongeschreven regel om op vrijdagmiddag gewoon dingen... te proberen. Warner: “We hebben in ons lab in de kelder van PLNT in Leiden allerlei apparatuur staan om te testen, te bouwen en te meten. Een gestoffeerd kantoor laat dit niet toe, maar hier kunnen we letterlijk met vuur spelen. Zo onderzoeken we nieuwe concepten voor het meten van lage windsnelheden en de dauwpunt temperatuur. Ook hebben we gekeken hoe goed een LED van twee cent kan worden ingezet als ultra-goedkope lichtsensor. Die stoppen we natuurlijk niet morgen in een product, maar het geeft wel een beeld van hoe ver we kunnen gaan met een bepaald technisch idee.” Dit was ook wat Gerben aansprak in de startup: “Wat ik het leukste vind is knutselen om dingen te proberen en om dingen te optimaliseren. Hoe zorg je bijvoorbeeld dat een apparaat zó zuinig is dat deze negen maanden tot een jaar meegaat? Dat is de uitdaging.”